Ο Άγιος Αρτέμιος του Βερκολα και η Αγία Παρασκευή του Πινέγκα

Τό κείμενο δημοσιεύθηκε ἀρχικῶς στό Περιοδικό «ΑΓΙΟΣ ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ» (φ.Ἰουλίου – Δεκεμβρίου 1993, σελ. 189 - 192), ὑπογραφόμενο μέ τά ἀρχικά Α.Μ.

Οἱ αὐτάδελφοι Ἅγιοι τοῦ Θεοῦ Ἀρτέμιος ὁ παῖς καί Παρασκευή ἡ παρθένος, γόνοι εὐσεβεῖς τῆς Ρωσικῆς γῆς, ἀνήκουν στίς χαρακτηριστικές περιπτώσεις κρυμμένης ἁγιότητος. Ἀφανεῖς στά μάτια τῶν ἀνθρώπων (ὁ ἅγ. Ἀρτέμιος μάλιστα βαρύτατα παρεξηγημένος ἀπό τούς συγχωριανούς του, ἴσως καί τούς γονεῖς του), γνωστοί μόνο στόν Παντεπόπτη Κύριο, τιμήθηκαν μεταθανατίως ἀπό Αὐτόν μέ σειρά θαυμασίων σημείων καί ἐξαιρετικῶν γεγονότων, μέσῳ τῶν ὁποίων δοξάσθηκε ὁ πράγματι «θαυμαστός ἐν τοῖς Ἁγίοις Αὐτοῦ» Θεός.

Ὁ ἅγ. Ἀρτέμιος

Γεννήθηκε τό 1532 στό χωριό Βέρκολα, στίς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Ντβίνα, στή βόρεια Ρωσία, ἀπό γονεῖς χωρικούς. Ἀπό τήν ἡλικία τῶν πέντε ἐτῶν ἡ συμπεριφορά του δέν ἦταν παιδική. Τοῦ ἄρεσε ἡ σιωπή, ἦταν ἰδιαίτερα ὑπάκουος, ταπεινός καί ἁγνός καί τόν διέκρινε ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ. Στίς 23 Ἰουνίου τοῦ 1545, σέ ἡλικία 12 ἐτῶν καί ἐνῶ βοηθοῦσε τόν πατέρα του στίς γεωργικές ἐργασίες, χτυπήθηκε ἀπό κεραυνό καί ἔπεσε νεκρός. Τό Συναξάριό του σημειώνει, ὅτι "ἔτσι ὁ Ἐλεήμων καί Πάνσοφος Κύριος ὁ Θεός, σχεδίασε νά λάβει στά σκηνώματα τῆς Οὐρανίου Βασιλείας Του τήν ψυχή τοῦ δικαίου δούλου Του". Τόν τρόπο τοῦ θανάτου του οἱ ἁπλοϊκοί καί δεισιδαίμονες χωρικοί, τόν ἑρμήνευσαν σάν θεία τιμωρία, σάν σημεῖο ὅτι ὁ Θεός ἦταν θυμωμένος μέ τόν Ἀρτέμιο. Ἔτσι τόν ἄφησαν ἄταφο στό δάσος καί σκέπασαν τό σῶμα του μέ κλαδιά!

Τό 1577, 32 χρόνια μετά τό γεγονός αὐτό, μία συνταρακτική ἀποκάλυψη ἦρθε νά ἀνατρέψει τήν γνώμη τοῦ κόσμου γιά τόν δοῦλο τοῦ Θεοῦ Ἀρτέμιο. Ὁ Ἀναγνώστης τοῦ Ναοῦ τοῦ ἁγ. Νικολάου Καλλίνικος, πῆγε στό δάσος νά μαζέψει μανιτάρια. Ἕνα ὑπερκόσμιο φῶς πάνω ἀπό τό σημεῖο πού "ἀναπαύονταν" τό σῶμα τοῦ παιδιοῦ, τόν ὤθησε νά πλησιάσει καί ἔκπληκτος νά διαπιστώσει, ὅτι τό Λείψανο εἶχε διατηρηθεῖ ἀδιάφθορο! Οἱ δεισιδαίμονες χωρικοί ὑποδέχθηκαν τό γεγονός χωρίς ἰδιαίτερη προσοχή (ἁπλᾶ ἔβαλαν τό Λείψανο σέ ἕνα φέρετρο καί τό τοποθέτησαν σέ μία στοά τοῦ ἐνοριακοῦ Ναοῦ), ὁ Κύριος ὅμως ἐπιφύλαξε στήν περιοχή μία μεγάλη καί θλιβερή περιπέτεια, γιά νά ὁδηγήσει στή διαπίστωση καί διακήρυξη τῆς ἁγιότητος τοῦ δούλου Του.

Τόν ἴδιο χρόνο μία λοιμική νόσος ἔπληξε τήν εὑρύτερη περιοχή τοῦ ποταμοῦ Ντβίνα καί σημειώθηκαν πολλοί θάνατοι, κυρίως σέ γυναικόπεδα. Τότε ὁ ἀπελπισμένος πατέρας ἑνός ἄρρωστου ἀγοριοῦ ἔσπευσε στήν ἐκκλησία, προσκύνησε τό Λείψανο τοῦ ἁγ. Ἀρτεμίου καί φεύγοντας πῆρε μαζί του φύλλα ἀπό τά κλαδιά πού τό σκέπαζαν. Μέ τήν εὐλογία τῶν φύλλων αὐτῶν τό παιδί ἔγινε καλά καί σταμάτησε ἡ ἐπιδημία!

Ἡ ἀποκάλυψις τῆς ἁγιότητος τοῦ ἁγ. Ἀρτεμίου ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό, ἔφερε στρατιές πασχόντων ἐμπρός στό σανιδένιο του φέρετρο, στόν ταπεινό ἐνοριακό ναό τοῦ χωριοῦ. Νέα θαύματα - ὅπως ἐκεῖνο τοῦ χωρικοῦ Παύλου, τοῦ ὁποίου τό πρόσωπο εἶχε στραφεῖ πρός τά πίσω - ἀνάγκασαν τούς κατοίκους νά τοποθετήσουν τό Λείψανο σέ λάρνακα καί νά κτίσουν εἰδική πτέρυγα στό Ναό τους (τό 1584).

Βλέποντας τίς ἀλλεπάλληλες θεραπεῖες οἱ Ἱερεῖς Ἰωάννης καί Θωμᾶς, ἀποφάσισαν νά ἁγιογραφήσουν εἰκόνες τοῦ Ἁγίου πάνω στίς σανίδες τοῦ παλαιοῦ του φερέτρου. Μάλιστα ὁ Ἱερεύς Ἰωάννης συγκέντρωσε μέ πολλή προσοχή τά ὑπολείμματα τῶν κλαδιῶν πού κάποτε σκέπαζαν τό ἱερό Λείψανο. Τό 1601 ὁ εὐσεβής Παγκράτιος μετέφερε μία ἀπό τίς εἰκόνες αὐτές στό Μεγάλο Οὔστιουγκ, ὅπου ἀναδείχθηκε θαυματουργή. Μεταξύ τῶν ἰάσεων τῆς περιόδου ἐκείνης ἀναφέρονται θεραπεία παραλύτου παιδιοῦ, ἀποκατάσταση τῆς ὀράσεως τῶν χωρικῶν Ἀνδρέου καί Εἰρήνης καί θεραπεία τῆς πάσχουσας χωρικῆς Μαρίας.

Τό 1619 τό Λείψανο ἐξετάσθηκε ἀπό τόν Μητροπ. Νόβγκοροντ Μακάριο, ὁ ὁποῖος ἔδωσε εὐλογία γιά τήν μεταφορά του μέσα στό ναό, κατά τήν πανήγυρη τῆς 6ης Δεκεμβρίου 1620. Ἀπό τότε ἄρχισε νά τηρεῖται κατάλογος θαυμάτων, γιά τοῦτο καί τά στοιχεῖα τῶν θεραπειῶν εἶναι μᾶλλον ἱκανοποιητικά. Ἀπό τά ἐπώνυμα θαύματα τοῦ Ἁγίου τά ἀκόλουθα εἶναι χαρακτηριστικά:

• Ὁ Ἱλαρίων Ἀρτέμιεφ ἀπό τό Χολμογκόρ διηγήθηκε στούς ὑπευθύνους τοῦ ναοῦ τοῦ Βέρκολα, ὅτι εἶχε χάσει τό φῶς του καί προσευχήθηκε γιά τήν ἀποκατάστασή του στόν Ἅγιο. «Τήν ἴδια ὥρα – εἶπε – βρῆκα τό φῶς μου καί εἶδα σέ ὅραμα τόν ἅγ. Ἀρτέμιο μέ λευκά ἐνδύματα, ἕνα σταυρό στό δεξί χέρι καί ἕνα μικρό ραβδί στό ἀριστερό. «Γέροντα, μοῦ εἶπε, γιατί ὑποφέρεις; Σήκω. Ὁ Χριστός σέ θεραπεύει. Πήγαινε στή λάρνακά μου καί πληροφόρησε τούς Ἱερεῖς καί τούς χωρικούς γι’ αὐτό». Μέ αὐτά τά λόγια μέ ἔπιασε ἀπό τό χέρι, σάν νά μέ πίεζε νά τό κάνω, κι ἔγινε ἄφαντος»!
• Ὁ Πατρίκιος Ἰγνάτιεφ ἀπό τό χωριό Κιβοκουρία, ἔπασχε ἀπό παιδί ἀπό χρόνιο νόσημα. Ἀκούγοντας γιά τήν δύναμη τῶν πρεσβειῶν τοῦ ἁγ. Ἀρτεμίου, προσευχήθηκε σ’ αὐτόν, ὑποσχόμενος νά προσκυνήσει στή λάρνακά του, καί ἀμέσως θεραπεύθηκε. Ἀπό διαβολική ἀμέλεια ὅμως δέν ἐκπλήρωσε τήν ὑπόσχεσή του. Ἔτσι, μετά ἀπό χρόνια, ἡ νόσος ἐπέστρεψε δριμύτερη. Καί πάλι ὁ Ἰγνάτιεφ ἐπικαλέσθηκε τόν ἅγ. Ἀρτέμιο καί ὁ Ἅγιος τόν θεράπευσε καί πάλι. Ὁ ἀτυχής ἀγνώμων καί ἀμελής Πατρίκιος, γιά τρίτη φορά δέν ἐκπλήρωσε τήν ὑπόσχεσή του καί τιμωρήθηκε αὐστηρά μέ τήν ἴδια ἐπώδυνη ἀσθένεια καί ἀπώλεια τῆς ὁράσεως του. Μετανοημένος πῆγε στό Βέρκολα, τίμησε τό Ἱερό Λείψανο καί θεραπεύθηκε.
• Τόν Μάρτιο τοῦ 1636 ὁ διοικητής τῆς περιοχῆς Ἀθανάσιος Πάσκωφ, πέρασε ἀπό τό Βέρκολα χωρίς νά σταματήσει στό Λείψανο τοῦ Ἁγίου. Ἀμέσως ὁ γιός του Ἱερεμίας κινδύνευσε σέ θάνατο. Ἔντρομος ὁ κρατικός ἀξιωματοῦχος ἔφερε ἀμέσως τό παιδί στό ναό καί αὐτό ἀμέσως θεραπεύθηκε. Σέ ἔνδειξη εὐγνωμοσύνης καί εὐχαριστίας ὕψωσε ἕναν ξύλινο ναό πρός τιμήν τοῦ ἁγ. Μεγαλομάρτυρος Ἀρτεμίου, στό ξέφωτο τοῦ δάσους ὅπου εἶχε βρεθεῖ τό τίμιό του Λείψανο.
• Ὁ Συμεών Καζαρίνωφ ταξιδεύοντας ἀπό τήν Μανγκάζεα πρός τόν Ἀρχάγγελο, σώθηκε ἀπό βέβαιο πνιγμό, ἐπικαλούμενος τίς πρεσβείες τοῦ ἁγ. Ἀρτεμίου.

Στά μέσα τοῦ 17ου αἰ. ὁ Μητροπ. Νόβγκοροντ Κυπριανός ἐξέτασε γιά δεύτερη φορά τό Λείψανο, ὑπέγραψε στόν κατάλογο τῶν θαυμάτων καί δώρησε στό Ναό μία Ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου (δέν εἶναι γνωστό ἄν τήν συνέταξε ὁ ἴδιος).

Τό 1648 ὁ Τσάρος Ἀλέξιος Μιχαήλοβιτς ζήτησε ἀπό τόν Διοικητή τῆς περιοχῆς Ἀνίσκωφ, νά τοποθετηθεῖ τό Λείψανο σέ νέα λάρνακα καί ἐπέτρεψε τήν ἵδρυση μονῆς στό σημεῖο τῆς εὑρέσεως (ἀπό χαλκογραφία τοῦ 19ου αἰ. φαίνεται, ὅτι ἡ μονή εἶχε ἀξιόλογες κτηριακές ἐγκαταστάσεις).

Τό 1649 τό Λείψανο κατατέθηκε στό Ναό τοῦ Μεγαλομ. Ἀρτεμίου (πού εἶχε κτίσει ὁ Διοικητής Ἀθανάσιος Πάσκωφ, μετά τήν διάσωση τοῦ γιοῦ του Ἱερεμία). Ἐκεῖ τό Λείψανο κινδύνευσε τρεῖς φορές ἀπό πυρκαγιά, ἕως ὅτου τό 1793 κτίσθηκε πέτρινος ναός πρός τιμήν του, ὅπου καί κατατέθηκε τό Λείψανο.

Ἀπό τίς εἰκόνες τοῦ Ἁγίου πού διασώθηκαν ὡς τίς μέρες μας, χαρακτηριστική εἶναι μία μεγάλη λαϊκότροπη εἰκόνα τοῦ 19ου αἰ., μέ ὀκτώ σκηνές ἀπό τόν βίο καί τά θαύματά του. Διασώθηκε ἐπίσης καί η λεγόμενη εἰκόνα τοῦ Στρογκάνωφ (17ος αἰ.), ἐξαιρετικῆς τέχνης, στήν ὁποία ὁ ἅγ. Ἀρτέμιος εἰκονίζεται μαζί μέ τόν ἅγ. Βασίλειο τῆς Μόσχας, τόν διά Χριστόν Σαλό.

Ὁ ἅγ. Ἀρτέμιος "μαρτύρησε" μετά θάνατο, κατά τόν διωγμό τῶν ἀθεϊστῶν κατά τῆς Ἐκκλησίας. Τό 1918 οἱ Μπολσεβίκοι κατέστρεψαν τήν Μονή καί τό Λείψανό του, ἀφοῦ τεμαχίσθηκε μέ ξίφος, ρίχθηκε σέ κάποιο πηγάδι τῆς περιοχῆς!

Ἡ ἁγ. Παρασκευή.

Δέν σώθηκε τό ἔτος γεννήσεως τῆς ἀδελφῆς τοῦ ἁγ. Ἀρτεμίου Παρασκευῆς. «Εὔκολα μπορεῖ κανείς νά φανταστεῖ - γράφει ὁ Βίος της – πόσο ἐπηρέασε ἡ γνώμη τοῦ χωριοῦ τήν ἤδη θεοφοβούμενη καί ἐξαιρετικά εὐσεβῆ οἰκογένεια (τῶν Ἁγίων). Σ’ αὐτή τήν ἀτμόσφαιρα τοῦ δέους καί τῆς σιωπῆς, τρέμοντας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀδελφή τοῦ ἁγ. Ἀρτεμίου ἔφθασε σέ μέτρα ἁγιότητος χωρίς νά τό γνωρίζει. Ἀπομονωμένη ἀπό τόν κόσμο, ἀλλά τριγυρισμένη ἀπό τίς ὀμορφιές τίς ἀνθησμένης ἄνοιξης τοῦ βορρᾶ καί διατηρημένη ἀπό τίς παγωνιές τοῦ χειμῶνα, ἔγινε Ἁγία καί Θαυματουργή γιατί - ὅπως ὁ ἀδελφός της - ἦταν ἐκλεκτό σκεῦος τοῦ Θεοῦ».

Μετά τήν εὕρεση τοῦ ἀδιαφθόρου Λειψάνου τοῦ ἀδελφοῦ της ἁγ. Ἀρτεμίου, ἡ Παρασκευή ἀποσύρθηκε στήν ἡσυχία τοῦ μοναχικοῦ βίου. Δέν εἶναι γνωστό ἄν μπῆκε σέ κάποιο μοναστήρι ἤ ἄν ἀκολούθησε τόν ἐρημητικό βίο. Δεν εἶναι ἐπίσης γνωστός καί ὁ χρόνος κοιμήσεώς της, στίς πηγές πάντως μνημονεύεται ὅτι κοιμήθηκε «ὁσία παρθένος».

Τό 1619, ἔτος ἐξετάσεως τοῦ Λειψάνου τοῦ ἁγ. Ἀρτεμίου ἀπό τόν Μητροπ. Νόβγκοροντ Μακάριο, ἕνα φέρετρο μέ τά εὐωδιαστά Λείψανα μιᾶς παρθένου, ἀνακαλύφθηκε στήν ἐκκλησία τοῦ ἁγ. Γεωργίου στό Πίριμιν καί κάποιος πιστός εἶδε τό ἑξῆς ὅραμα: Ἐμφανίσθηκε μία ὡραία παρθένος καί τόν πληροφόρησε, ὅτι τό ὄνομά της ἦταν Παρασκευή, ὅτι οἱ ἄρρωστοι ἄνθρωποι ἔπρεπε νά ἔρθουν σ’ αὐτή τήν ἐκκλησία καί νά προσευχηθοῦν στόν ἅγ. Γεώργιο καί στή νέα θαυματουργή ἁγ. Παρασκευή καί ὅτι ἀπό ἐκεῖ θά λάβουν βοήθεια. Πράγματι ἡ ἁγ. Παρασκευή ἀναδείχθηκε Θαυματουργός, τά δέ Λείψανά της τοποθετήθηκαν ἀργότερα σέ εἰδικό παρεκκλήσιο. Γιά τήν περίοδο μετά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1917 δέν ὑπάρχουν πληροφορίες γιά τήν τύχη τους.

Ἡ μνήμη τοῦ ἁγ. Ἀρτεμίου τιμᾶται τήν 23η Ἰουνίου καί κοινῶς καί τῶν δύο ἁγίων αὐταδέλφων Ἀρτεμίου καί Παρασκευῆς τήν 10η Ὀκτωβρίου.

Πηγές καί Βοηθήματα:

Περιοδικό “The Orthodox Word”, τ. 10ος, φ. 2 (55), Μαρτίου - Ἀπριλίου 1974, σελ. 44 – 51.

«Ἡ Θηβαϊδα τοῦ Βορρᾶ», μετάφραση - ἔκδοση Π. Μπότση, 1985, σελ. 286 – 289.

Ἀντ. Μάρκου, «Τό Ρωσικό Ἁγιολόγιο», 2005.

Η πηγή από όπου πρωτοδημοσιεύτηκε το συγκεκριμένο κείμενο είναι Το συναξάρι της Εκκλησίας.